PROEFTUIN
CIRCULAIR BOUWEN
ONDERZOEKSPROGRAMMA
Met het oog op de vorming van een nieuw beleidsprogramma 2022-2030 met hierin korte- en middellange termijn ambities voor het verder evolueren naar een circulaire bouwpraktijk, werd in opdracht van de OVAM en Vlaanderen Circulair de Proeftuin Circulair Bouwen opgezet. Het doel van deze Proeftuin is om, parallel met de Green Deal Circulair Bouwen, beleid- en praktijkaanbevelingen op te maken, gebaseerd op onderbouwde praktijkervaringen en onderzoeksresultaten.
De Proeftuin biedt de nodige ruimte om ‘al doende te leren’ en ‘al lerende te doen’. Uit real-life-experimenten met en door partijen uit de bouw- en sloopsector worden relevante data verzameld en leerlessen getrokken die bruikbaar zijn voor praktijk en beleid. Tegelijk worden concrete onderzoeksvragen gekoppeld en aangepakt op basis van gegevens uit deze experimenten van de werven en projecten. Economische vragen, de milieu-impact van onderzochte oplossingen, wet- en regelgevende knelpunten, financiële haalbaarheid en nieuwe businessmodellen komen allemaal aan bod in het onderzoeksprogramma dankzij een multidisciplinaire aanpak.
Gezien “circulair bouwen” een breed begrip is, werd de opdracht opgesplitst in twee deelopdrachten, met een focus op Urban Mining in de eerste twee jaar en veranderingsgericht (ver)bouwen in de laatste twee jaar.
Urban Mining
In de eerste deelopdracht wordt het thema Urban Mining intensief bestudeerd. Vertrekkende vanuit de huidige bouw- en slooppraktijk wordt onderzocht hoe Urban Mining als concept en begrip in de bouwsector beter ingang kan vinden en hoe binnen de waardeketen alle kosten en baten (her)verdeeld kunnen worden om bouwmaterialen te recupereren voor nieuwe hoogwaardige bouwtoepassingen. De leerlessen zullen een basis vormen voor aanbevelingen richting beleidsinstrumenten en een regelgevend kader voor de shift richting volwaardig circulair bouwen in Vlaanderen. Dit onderzoeksdeel werd intussen afgerond en de resultaten zijn hier terug te vinden.
UITGELICHT: VALORISATIE VAN VLAKGLAS
In het kader van ons Urban Mining-onderzoek maakten we een gedetailleerde inventarisatie van waar vlakglas (glas uit ramen en deuren) na de sloop terechtkomt.
UITGELICHT: NIET-STEENACHTIG SLOOPMATERIAAL
In het kader van datzelfde onderzoek zetten we ons vergrootglas op de niet-steenachtige materialen die vrijkomen bij sloopwerven. Die niet-steenachtige materialen zijn goed voor 10% van het totale gewicht (ton) of 23% van het totale volume (kubieke meter) van vrijgekomen sloopmateriaal. Vooral deze stroom is uitdagend en nog onontgonnen voor recyclage of hergebruik.
Veranderingsgericht (ver)bouwen
In de tweede deelopdracht spitst de Proeftuin zich voornamelijk toe op het ontrafelen van opportuniteiten en belemmeringen die veranderingsgericht (ver)bouwen te bieden hebben ten aanzien van circulaire economie. Inzichten hieromtrent worden gehaald uit de experimenten binnen de gerichte call-projecten en het ondersteunende onderzoeksprogramma, met de focus op 3 thema’s:
Veranderingsgerichte bouwoplossingen in de bouwpraktijk brengen
·Hoe kunnen de onzekerheden m.b.t. technische prestaties en garanties van veranderingsgerichte bouwoplossingen weggewerkt worden?
·Wat is er nodig om ontwerpers en uitvoerders te inspireren en begeleiden bij de toepassing ervan?
·Hoe kunnen bouwprofessionals hun keuzes voor deze bouwoplossingen onderbouwen, waarom zouden ze ervoor kiezen?
Circulaire businessmodellen repliceren en opschalen
·Hoe samenwerkingen opzetten om circulaire businessmodellen op een hoger niveau te tillen?
·Kunnen we inzicht krijgen in de verdeling van de kosten en baten voor alle betrokken partijen en circulaire business financieren?
·Welke juridische afspraken dienen gemaakt te worden om verantwoordelijkheden eerlijk te verdelen?
De veranderingsgerichte bouwpraktijk versnellen met (lokale) besturen
·Hoe kunnen overheden via publieke aanbestedingen komaf maken met de laagste prijs als voornaamste gunningscriterium?
·Hoe kan een overheid een aanbieder van een circulaire product/dienst die een unieke marktpositie heeft toch aanbesteden zonder marktverstoring te creëren?
·Hoe kunnen opdrachtgevers voor de bouw of verbouwing van openbare gebouwen gericht gestimuleerd worden om veranderingsgerichte concepten toe te passen?
Om tot aanbevelingen te komen voor de sector en het beleid die bijdragen tot een versnelling van het veranderingsgericht (ver)bouwen, zet de Proeftuin tegelijk in op onderzoek, transitie-experimenten en de Kompasgroep.
Daar waar de transitie-experimenten uitvoerders dwingen om harde keuzes te maken (bv. implementatie van een specifiek businessmodel, de keuze van een bepaalde technologische oplossing, of het implementeren van een bepaalde aanbestedingsformule) kan de onderzoeksgroep los van praktische beperkingen door middel van deskresearch verschillende oplossingen verder analyseren, vergelijken en hieruit een breed toe te passen advies geven. Maar ook omgekeerd zorgen de experimenten ervoor dat het onderzoek niet in de “theorie” blijft hangen en de resultaten voldoende afgestemd worden op concrete noden uit de praktijk. De Kompasgroep, ten slotte, laat toe om ten gepaste tijde uit te zoomen en een kritische blik te werpen.
