Wat is circulair bouwen?
Circulair bouwen streeft naar een efficiënt en effectief gebruik van hulpbronnen. Het doel is om economische, sociale én ecologische (meer)waarde te creëren of minstens te behouden. Tijdens het bouwproces worden de bestaande erfenis en toekomstige opportuniteiten eigen aan onze bouwwereld in acht genomen.
Liever onze wetenschappelijke definitie?
Circulair bouwen is een bouwpraktijk die streeft naar een efficiënt en effectief gebruik van hulpbronnen om economisch, sociale én ecologische (meer)waarde te creëren of minstens te behouden, rekening houdend met de bestaande erfenis en de toekomstige opportuniteiten eigen aan onze bouwwereld. Dit doen we via een intense samenwerking binnen het waardenetwerk.
Dit streven noodzaakt de creatie van hefbomen van verschillende aard: business-, governance, juridische, logistieke, financierings-, onderzoek en opleiding.
Toelichting bij het gebruik van het begrip
- De term ‘circulair bouwen’ is een koepelterm en omvat
- meerdere niveaus (materiaal, element, gebuw en gebiedsontwikkeling),
- meerdere levenscyclusfases (van – het vermijden van – extractie van grndstoffen, tot en met het hergebruik van gebouwen, onderdelen, materialen)
- meerdere actren (producent, ontwerper, aannemer, gebouwbeheerder, eigenaar, financierder, beleid,…)
- meerdere interactie (verdracht van geld, informatie en materialen)
- Hieruit volgt dat een circulaire bouwpraktijk verder gaat dan het ontwerpen, het optrekken van nieuwe gebouwen en renoveren van bestaande, maar ook alle ondersteunende processen
- De term ‘hulpbronnen’ wordt hier gebruikt als synoniem voor ‘resources’ (grondstoffen, water, energie en ruimte)
- Efficiënt gebruik van hulpbronnen slaat neer op het zuinig en verantwoord omgaan met vaak schaarse hulpbronnen
- Effectief of doeltreffend gebruik van hulpbronnen omvat het vermijden van het ontginnen/aanboren van nieuwe hulpbronnen
- Binnen een circulair alternatief wordt het volledig waardenetwerk beschouwd, waarbij samenwerking gezocht wordt tussen alle beslissingsnemers in de volledige keten.
- Dergelijke intense samenwerking moet leiden tot het ontwikkelen van opportuniteiten voor het beleid, de markt en de maatschappij. Dit vereist de ontwikkeling van hefbomen van verschillende aard: business-, governance, juridische, logistieke, financierings- en onderzoek.
.png)
Waarom is circulair bouwen belangrijk?
Door onder andere minder materialen te gebruiken, minder afval te produceren en leegstand aan te pakken, draagt de bouwsector bij aan de duurzame toekomst van Vlaanderen. Bovendien garandeert een circulaire bouwsector economische groei, werkgelegenheid op lange termijn (bv. herstel, recyclage, remanufacturing) en een positieve impact op het klimaat (minder uitstoot) en milieu (minder afval en dankzij recyclage ook minder ontginning). Ten slotte bevat circulair bouwen ook een belangrijke sociale component. We creëren financiële kansen via delen en gemeenschappelijk gebruik, waardoor we wonen op termijn opnieuw betaalbaar kunnen maken.
In 2019 was de bouwsector in Europa verantwoordelijk voor 40% van de uitstoot van broeikasgassen zoals CO2, 50% van het energieverbruik, 1/3 van het waterverbruik en 50% van de materiaalstromen. Ook de productie en het transport van bouwmaterialen zijn verantwoordelijk voor een aanzienlijk percentage van de wereldwijde CO2- uitstoot. Bovendien ligt de levenscycluskost van gebouwen veel hoger dan de initiële investering (UN Environment Programme, 2019).
Circulaire strategieën stomen de bouwsector klaar voor de toekomst. Door met minder materialen en/of minder producten aan eenzelfde behoefte te voldoen, ontstaan er CO2-winsten in de ontginning, productie, het transport en de afvalverwerkingsfase van deze (vermeden) producten. Ook hergebruik speelt hier een sleutelrol: door minder nieuwe grondstoffen en materialen te gebruiken, voldoen we met minder aan eenzelfde behoefte. Het sluiten van de kringloop van grondstoffen- en materialen vermindert de globale CO2-uitstoot.
.jpg)
Circulair ontwerp en systeemdenken
Een circulair ontwerp kijkt naar wat er kan gebeuren met het gebouw en de materialen, tijdens maar ook na het gebruik ervan. Dit langetermijndenken verdelen we onder in ontwerp in lagen, ontwerp voor hergebruik en veranderingsgericht ontwerp.
.jpg)
Transparantie en samenwerking
Transparantie in processen, materiaalsamenstelling en -gebruik geeft inzicht in de volledige bouwketen. Loopholes kunnen zo eenvoudiger gedetecteerd worden. Samenwerkingen voorkomen dan weer verspilling en onnodige opslag van materialen en/of toestellen.
Innovatie
Om ketens te sluiten, is er nog heel wat vernieuwing nodig in producten, systemen en businessmodellen.
Buy circular
12 lessen om circulair bouwen in je aankoopproces te integreren
In de Green Deal Circulair Aankopen deden we ook al ervaring op met circulair bouwen. We verzamelden de belangrijkste inzichten.
